Het Amazonewoud herstelt sinds 2015 moeizamer van de toenemende droogte, maar toont globaal nog steeds een opmerkelijke veerkracht. Bosdegradatie als gevolg van droogteperiodes is het meest uitgesproken in het zuiden, waar de menselijke invloed het grootste is. Dat blijkt uit nieuw internationaal onderzoek onder leiding van aarden omgevingswetenschappers van KU Leuven.
Sinds de eeuwwisseling hebben zich al vier extreme droogtes voorgedaan in het Amazonewoud. Normaal zouden droogtes van die aard slechts eens per eeuw plaatsvinden. Dit wijst op een duidelijke toename van droogteperiodes in het grootste regenwoud op onze planeet.
In een nieuw onderzoek, gepubliceerd in PNAS, analyseren onderzoekers van het Departement Aarden Omgevingswetenschappen en het KU Leuven Plant Instituut of en in welke mate het Amazonewoud bestand is tegen deze veranderende omstandigheden. "Het Amazonewoud is sterk afhankelijk van de interne regencyclus, waarbij het bos zelf een deel van zijn eigen regen produceert door transpiratie van de bladeren ", zegt doctoraatsonderzoeker Johanna Van Passel, eerste auteur van de studie. "Droogte in één bepaald deel kan leiden tot bosdegradatie en boomsterfte, en zo ook negatieve effecten hebben op de rest van het regenwoud."
Kantelpunt (nog) niet nabij
De onderzoekers gebruikten maandelijkse satellietbeelden van 2001 tot 2019 om na te gaan hoe de vegetatie reageert op de herhaalde droogteperiodes. "De kleur van de boomkruinen vertelt ons meer over de gezondheid en veerkracht van het woud", duidt professor Ben Somers. "Het is normaal dat de kleur verandert naargelang de seizoenen, maar als de bomen doorheen de jaren almaar meer tijd nodig hebben om zich te herstellen, dan is er meer aan de hand. Dan spreken we van ’critical slowing down’, wat er kan op wijzen dat het ecosysteem een kantelpunt nadert naar grootschalige boomsterfte en uiteindelijk verandert in een gedegradeerd systeem met minder diversiteit en complexiteit."
Over het algemeen toont het woud nog een grote veerkracht, dat is een positieve en enigszins hoopvolle vaststelling.
De resultaten tonen aan dat het Amazonewoud voor het grootste deel vooralsnog niet aan de vooravond staat van zo’n kantelpunt. "Over het algemeen toont het woud nog een grote veerkracht, dat is een positieve en enigszins hoopvolle vaststelling", reageert Van Passel. "Het is wel zo dat we vanaf 2015 een duidelijke vertraging zien in het herstel van het tropisch regenwoud. Dat is het meest uitgesproken in het zuiden: de stabiliteit van het woud staat daar onder grote druk en de menselijke invloed is er ook het grootst."
Verder stelden de onderzoekers vast dat voornamelijk de intensiteit en duur van de droogteperiodes bosdegradatie in de hand werken, meer dan het aantal droogtes. "Waarschijnlijk zal de intensiteit en frequentie van de droogte nog verder toenemen als gevolg van de klimaatverandering. Het is cruciaal dat we de veerkracht die we nu hebben vastgesteld voor het grootste deel van het Amazonewoud zo goed mogelijk proberen te beschermen."
Meer informatie
De studie ’Critical slowing down of the Amazon forest after increased drought occurrence’ door Van Passel, Van Meerbeek, Somers et al. is gepubliceerd in PNAS.
